Os Ollos da Deusa Primeira

No Centro Sociocultural de Barreiros, ante unha nutrida concurrencia, o investigador en antropoloxía social e cultural, José Luis Cardero, pronunciou unha interesante conferencia titulada “Os ollos da deusa primeira”. Na súa exposición, Cardero deu as claves para entender a evolución desde o concepto primixenio da “Nai Terra”, que evolucionou cara ao de “Deusa Nai” ou “Deusa Primeira” e posteriormenteos cara aos diferentes deuses e deusas que configuraron as mitoloxías e relixións propias das primeiras sociedades históricas. 

A presenza desta deusa nai primixenia é perceptible nas manifestacións culturais materiais e inmateriais que chegaron até os nosos días, aínda que non sempre comprensibles porque descoñecemos os códigos utilizados nos tempos antigos, como é o caso dos petróglifos. 

A mitoloxía clásica grega é un bo exemplo de como a deusa primeira servíu de base para a conformación da súa complexa mitoloxía. Igualmente, noutros ámbitos xeográficos de Europa e Asia, esta deusa foi dando lugar a diferentes deidades e cultos relixiosos, mesmo incorporados polo cristianismo e outras relixións, nas que se poden atopar elementos desta deusa primeira. 

 Cardero presentou e explicou múltiples exemplos de diversas representacións gráficas da deusa primeira en distintos ámbitos culturais, nas que aparecen sempre os ollos como elementos simbólicos máis característicos. Uns ollos que amosan o enorme poder desta deusa e transmitenlles aos humanos de forma moi clara o seu carácter sagrado.

Desde Mariña Patrimonio agradecemos a José Luis Cardero que, no medio das súas vacacións estivais, adicase o seu tempo a preparar e realizar esta exposición. Así mesmo, dámos as grazas ao Concello de Barreiros por poñer á nosa disposición os medios para realizar esta actividade.

 

Os Ollos da Deusa Primeira. Pegadas das relixións antigas

 

O Centro Sociocultural de Barreiros será o lugar de encontro o próximo 7 de xullo ás 8 da tarde para a conferencia "Os Ollos da Deusa Primeira. Pegadas das relixións antigas", impartida polo recoñecido antropólogo José Luis Cardero.

A conferencia "Os Ollos da Deusa Primeira" é organizada pola asociación socio-cultural Mariña Patrimonio e A Irmandade de Santo Estevo do Ermo, co apoio do Concello de Barreiros e a Vicepresidencia da Deputación de Lugo.

José Luis Cardero é licenciado e doutorado en Ciencias Políticas e Socioloxía pola Universidade Complutense de Madrid. É especialista en Antropoloxía Social e Cultural ademais de socio honorario da Sociedade Antropolóxica Galega. Como investigador incide na hermenéutica antropolóxica, enfocada nas crenzas e na súa influencia política, económica e social. Ademais da súa actividade académica, colabora en revistas de investigación e divulgación así como en programas de radio e televisión.

Esta conferencia representa unha oportunidade para achegarnos á historia relixiosa de Galicia e comprender mellor a diversidade relixiosa existente antes da imposición do Cristianismo. Coa axuda de José Luis Cardero, teremos a posibilidade de descubrir as raíces ancestrais que seguen influíndo na actualidade na nosa forma de vida.

VISITA AO PATRIMONIO DE BARREIROS

 

Con previsións meteorolóxicas adversas, que felizmente non se materializaron, trinta participantes de case toda a Mariña chegaron á igrexa de San Xusto de Cabarcos pouco despois das dez da mañá. A primitiva construción data de 916, aínda que foi no século XVI cando se fixo o edificio actual. Puidose constatar que ten unha nave con dúas capelas laterais, capela maior e sancristía posterior, todo isto rematado por arquerías. A súa importancia artística reside no retablo, de estilo barroco lucense do XVIII, presidido pola figura sedente de Santiago pelegrin, ao que acompañan os santos Xusto e Pastor, patronos da parroquia, ademais doutras numerosas imaxes. Cabe sinalar tamén a importancia do púlpito e os dous confesionarios, obra dun artesán local, Santiago Candia, quen ademais fixo o retablo da Virxe das Dores.

A continuación, o grupo trasladouse ata a Roda de Barreiros, xacemento arqueolóxico coñecido de antigo na comarca polos seus veciños, aínda que estivo en risco de ser arrasado pola construción da autovía. Na actualidade, despois de varias intervencións arqueolóxicas, o xacemento atópase nun lamentable estado de abandono, polo que a nosa asociación ten demandado en repetidas ocasións que sexa protexido. O xacemento da Roda está datado na Idade do Bronce e podería tratarse dun recinto para usos rituais ou mesmo para facer enterramentos.

Tal como estaba programado, foi visitada despois a igrexa de San Pedro de Benquerencia. A súa construción remóntase ao século XVI. A fachada principal presenta porta con arco adintelado e cabeza de anxo na clave e, sobre dela, unha fornela barroca coa imaxe pétrea de S. Pedro (popular) cunha gran chave na man. No interior destaca o cruceiro, cuberto con bóveda gótica de catro nervios. Aquí é onde sobresaen as pinturas dos catro evanxelistas, que presentan características similares na posición, o tratamento, simboloxía, cores e paisaxe. A técnica pictórica é pobre, tanto no debuxo coma no uso da perspectiva, non logrando a sensación de profundidade. A obra é do XVIII, arredor de 1770, e pódese deducir que son do mesmo pintor.

Na igrexa destaca o retablo maior, de estilo rococó de dous corpos, coa figura de S Pedro no centro. Ten unha nave con dúas capelas laterais, cruceiro e sancristía posterior, porta lateral no muro dereito cun pequeno soportal no que se le “CABILDO” . É de notar que na comarca estes pórticos chámanse así, porque servían e serven para xuntanzas de veciños. Ademais da citada, hai moitas outras imaxes distribuídas polos retablos principal e laterais.

Ao rematar a visita da igrexa de S. Pedro, o grupo achegouse ata a praia de Coto para buscar bíteres, coñecidos noutros lugares de Galicia como ollomaos. Estes opérculos son utilizados en toda Galicia como amuleto valedor contra a dor de cabeza, para axudar coa vista e contra o mal de ollo. Aproveitouse tamén para ver a tumba medieval, labrada na rocha, na que se aprecia a erosión que o mar vai provocando nela, polo que probablemente en poucos anos acabará desaparecendo. 

 A visita ao concello de Barreiros foi feita nesa data para coincidir co X Festival Augas Santas de Santo Estevo do Ermo. Unha festa que organiza a Irmandade dese nome e que celebrou no fermoso lugar onde houbo un antigo mosteiro e que na actualidade acolle agora unha capela de nova factura. A chegada a Santo Estevo foi sobre as dúas da tarde, atopando unha perfecta organización con mesas dispostas para gozar dun xantar a base de año e porco ao espeto. Trala comida e o café, tivo lugar a visita guiada pola fraga de Santo Estevo. Visitouse o lugar, hoxe totalmente cuberto de maleza, onde se atopan as ruínas do antigo mosteiro, do antigo cemiterio e das cabanas das eremitas. Seguiu o ascenso por un sendeiro que leva ata a parte alta da fervenza, facendo paradas na coñecida fonte ferruxinosa, na pedra coas pegadas do cabalo de Santiago e na fonte de Santa Rosa. Aquí, o grupo detívose para efectuar o rito de mollar os panos nas augas sanadoras; panos que deixaron pendurados nas pólas das árbores que rodean esta fonte máxica. Tralo descenso á parte baixa da fervenza, iniciouse o regreso.

 Queremos expresar o agradecemento aos párrocos das igrexas visitadas, que facilitaron o acceso ás mesmas, así como ás persoas que acudiron para franquear as entradas: os donos do bar A Curva, no caso de San Xusto, e a Elena e o seu home, na de Benquerencia. Asi mesmo, agradecemos e felicitamos a Irmandade de Augas Santas pola organización deste Festival en San Estevo do Ermo.

 FOTOS: https://photos.app.goo.gl/TsMA1DKkWNr9TRUM8

VISITA AO PATRIMONIO DE BARREIROS

 

Dende Mariña Patrimonio viñemos organizando visitas nos últimos anos polos diferentes concellos da Mariña. Estas visitas permitíronnos coñecer un valioso patrimonio ao que sería máis difícil acceder sen este tipo de actividades. Unhas actividades que foron acollidas con interese durante todo este tempo por un bo número de persoas.

Da Mariña só nos queda por achegarnos ao concello de Barreiros, co que pecharemos o ciclo das visitas que tiñamos previsto realizar. Debido a que se trata da última excursión desta serie, queriamos que fose algo especial. Por iso, pareceunos unha boa idea organizar esta visita para o 10 de xuño, data na que os nosos amigos e compañeiros da Irmandade Augas Santas Sto. Estevo do Ermo de Barreiros organizan o X Festival Augas Santas, coa súa festa gastronómica do porquiño ao espeto.

Como vén sendo habitual, desprazarémonos en autobús. Nesta ocasión, pola mañá visitaremos varios lugares de interese patrimonial en Barreiros, xantaremos o porquiño e o año ao espeto en Sto. Estevo e remataremos a xornada cun percorrido guiado por este lugar máxico.

Actualmente, estamos a preparar as visitas que faremos pola mañá das que se informará cando teñamos o programa pechado.

Tendo en conta que a comida ten un prezo de 25€, o custo da actividade é de 30€ para socios e 40€ para non socios, incluíndo transporte e comida.

Por cuestións de loxística, e para poder comunicarlles con tempo suficiente aos compañeiros da Irmandade de Sto. Estevo o número de persoas que participaremos no xantar, cómpre que nos confirmedes canto antes a vosa asistencia. A poder ser antes do día 4 de xuño.

Nas antigas romarías que se celebraban en honra de Santo Estevo, a xente levaba un pano e achegábase á fonte das Rosas. Alí, mollaban o pano nas súas augas milagreiras e pasábano pola cara, para curar as "rosas" da pel, ou ben aplicábano noutras partes do corpo onde puideran ter algún problema cutáneo. Despois, penduraban o pano nas pólas das árbores dos arredores da fonte. Ultimamente, estamos vendo que este costume ancestral vai indo a menos. Por iso, animamos aos participantes nesta visita ao patrimonio de Barreiros que traian cadanseu pano para deixar nas árbores da fonte das Rosas.

A Mariña está chea de marabillas que paga a pena coñecer, e non hai mellor maneira de gozar delas que en boa compañía. Agardámosvos!

 

 

Visita ao patrimonio de Riotorto

 

Neste sábado 13 de maio, Mariña Patrimonio organizou unha visita ao patrimonio do concello de Riotorto ao que respondeu algo máis dunha vintena de persoas.

A primeira parada foi na Muxueira onde fixemos un pequeno percorrido pola que, segundo varios expertos en minaría antiga, sería unha impresionante e ben conservada explotación aurífera de época romana. Un lugar que merecería de atención e coidado por constituír un importante recurso cultural e turístico.

 A continuación, o grupo visitou dúas igrexas, a de San Pedro, antiga igrexa parroquial da capitalidade, e a de Santa Marta de Meilán. Estes templos acollen sendos retábulos barrocos do século XVIII de gran beleza. De paso entre unha e outra igrexa paramos para visitar a casa de Moirón, pertencente á familia materna do escritor mindoniense Álvaro Cunqueiro, que pasou tempadas nesta imponente casona. Queremos dar as grazas ao cura párroco, D. José Pascual, por autorizarnos a visita aos templos, e a Eloy Treitas, quen nos guiou nesta parte da xornada, aportando información de grande interese.

 Rematamos a mañá presenciando o torneo de bolos celtas que se estaba a celebrar no xogadoiro de Santa Marta, un deporte tradicional que en Riotorto foi felizmente recuperado e se practica con regularidade en varias parroquias, integradas na Liga Galega de Bolos Celtas.

Despois dun xantar moi agradable en Casa Rodil, o grupo visitou o obradoiro do ferreiro Manuel de Viñavella, MAF, e da súa muller Teresa, na aldea da Ermida. Especializado na fabricación de coitelos, Manuel e a súa muller contáronnos e fixeron unha demostración sobre esta artesanía que oxalá poida perdurar no tempo.

 A xornada rematou coa visita á parroquia de Órrea, onde fomos agasallados e guiados polos membros da Asociación de Veciños de Santa Comba da Órrea. Esta asociación está a desenvolver unha intensa actividade para a conservación e valorización do seu patrimonio natural e cultural. Ensináronnos a casa na que naceu o poeta Avelino Díaz, o centro comunitario no que se transformou a antiga escola, a nova área recreativa da Fonte da Casanova, incluída na Ruta das fontes e dos regos, e finalmente acompañáronnos ata a aldea da Casanova, que ofrece interesantes mostras de arquitectura popular.

 Queremos destacar a calorosa acollida que percibimos de todas as persoas coas que tivemos contacto nesta xornada e agradecer en particular a Maribel Crecente, socia de Mariña Patrimonio nacida e criada en Riotorto, que nos acompañou e guiou durante toda a xornada, contaxiándonos da súa enerxía e paixón por estas Terras de Miranda.

FOTOS: https://photos.app.goo.gl/st9A3mhD4AjL79as9

 

Visita ao patrimonio de Riotorto

 

Mariña Patrimonio estamos organizando para o próximo sábado día 13 de maio unha visita polo patrimonio de Riotorto. Está previsto visitarmos, en xornada de mañá, a mina romana da Muxueira, as igrexas de San Pedro e Santa Marta e a casa Moirón; en xornada de tarde, un taller de ferreiro e a parroquia de Órrea.

A data límite para apuntarse remata o martes 9 de maio. O itinerario do autobús vai ser, probablemente, desde Viveiro, pasando por Xove, Cervo, Burela, Foz, Barreiros e Riotorto, debido á imposibilidade de cubrir toda a Mariña. Porén, podería ser modificado en función da procedencia das persoas participantes. O prezo será de 25 € por persoa para cubrir o bus e o xantar. As persoas non socias asumirán un custo adicional de 10 €.

Cómpre, por tanto, apuntarse enviando un correo electrónico a mr.patrimonio@gmail.com, indicando o número e nomes das persoas participantes, a súa procedencia, nº de teléfono de contacto, se teñen interese en facer uso do bus e se van participar no xantar.

Unha vez teñamos a lista de participantes, concretaremos o antes posible o itinerario, paradas e horario do bus así como o número de conta no que será preciso ingresar o custo da actividade. Prégase realizar a comunicación de participación o antes posible para facilitar a organización da actividade, tendo en conta que hai un límite de participantes e terán prioridade aqueles que antes o comuniquen.

RESEÑA DA VIAXE A LUGO.

 

Este sábado 22 de abril, o grupo de 24 persoas que se apuntou á viaxe organizada por Mariña Patrimonio á cidade de Lugo, gozamos dunha xornada moi proveitosa. Guiados polo historiador Julio Reboredo, gran coñecedor da cidade e da súa historia, especialmente da contemporánea, visitamos a exposición Lugo no tempo, o Vello Cárcere e realizamos un percorrido comentado pola cidade histórica.

Comezamos a xornada coa visita á exposición Lugo no tempo. Malia o escaso espazo físico dispoñible, a exposición ofrece unha síntese, non moi extensa, pero si moi equilibrada da historia da cidade. A selección de contidos e pezas expostas facilita un percorrido completo pola súa evolución histórica, habitualmente centrada no pasado romano en detrimento das etapas posteriores. Como vén sendo habitual neste programa de exposicións sobre as cidades de Galicia, a presentación dos contidos posúe un alto valor didáctico e resulta moi atractivo para o visitante.

 A continuación, achegámonos  ao Vello Cárcere, un centro de interpretación resultante da rehabilitación do antigo presidio, integrado no centro da cidade e de grande valor arquitectónico e histórico. O seu atinado esforzo en explicar a etapa do cárcere que coincide coa Guerra Civil e posguerra, momento no que chegou a albergar a 1.200 presos, moi maioritariamente políticos, resulta impresindible para educar na memoria histórica as xeracións máis novas. Moi recomendable, polo tanto, para os centros educativos e as familias en xeral.

 Logo dun agradable xantar de grupo no restaurante Lubre, a xornada completouse cun subtancioso e tranquilo paseo polo corazón da cidade, guiado e comentado maxistralmente por Xulio Reboredo, seguindo un itinerario que permitiu ver a evolución e crecemento urbano desde a época romana ata o século XX. Durante o paseo o noso guía explicou innumerables detalles sobre a arquitectura urbana e mesmo sobre a microhistoria que hai detrás de cada edificio e cada rúa. Quedamos moi agradecidos pola súa acollida e por compartir connosco esa pequena parte do seu vasto coñecemento.

 FOTOS: https://photos.app.goo.gl/CNK3rmSCpzZibd896

O LUGO QUE VEMOS - Visita á exposición “Lugo no tempo” e paseo pola cidade en compañía do historiador Julio Reboredo

 

 

Mariña Patrimonio organiza para o sábado, día 22 de abril, unha viaxe á capital da provincia para visitar a exposición “Lugo no tempo”, dentro do proxecto Cidades no tempo, organizado pola Xunta de Galicia e ABANCA, comisariada por Manuel Gago e coordinada en Lugo por Marica Campo. A exposición será complementada cunha visita ao vello cárcere e un paseo pola cidade, guiado polo historiador e catedrático Julio Reboredo Pazos, que nos aportará unha visión alternativa ao tradicional Lugo romano, máis centrada nos grandes cambios que experimentou a cidade durante o século XIX.

A data límite para apuntarse remata o martes 18 de abril. O itinerario do autobús vai ser, probablemente, desde a Cruz do Lobo (Barreiros), pasando por Foz, Burela, Cervo, Xove e Viveiro, debido á imposibilidade de cubrir toda a Mariña. Porén, podería ser modificado en función da procedencia das persoas participantes.

O custo da actividade, que inclúe o desprazamento e o xantar, será de 40 € para as persoas asociadas e de 50 € para as non asociadas.

Cómpre, por tanto, apuntarse enviando un correo electrónico a mr.patrimonio@gmail.com, indicando o número e nomes das persoas participantes, a súa procedencia, nº de teléfono de contacto, se teñen interese en facer uso do bus e se van participar no xantar.

Unha vez teñamos a lista de participantes, concretaremos o antes posible o itinerario, paradas e horario do bus así como o número de conta no que será preciso ingresar o custo da actividade. Prégase realizar a comunicación de participación o antes posible para facilitar a organización da actividade, tendo en conta que hai un límite de participantes e terán prioridade aqueles que antes o comuniquen.

MARIÑA PATRIMONIO VISITA O PATRIMONIO DO CONCELLO DE TRABADA

 

A asociación Mariña Patrimonio organizou este sábado 1 de abril unha visita guiada ao patrimonio do concello de Trabada, na que participaron preto de 20 persoas. A xornada comezou coa visita aos seus principais fitos arqueolóxicos, do período megalítico, o Marco de Pena Verde e a Mámoa das Pallaregas, ambos en moi bo estado de conservación, limpeza e sinalización.

A continuación, o grupo dirixiuse á igrexa de Santiago de Vilapena, onde Juan Lastra, veciño moi activo da parroquia, amablemente nos abriu o templo do século XVI e nos explicou interesantes detalles sobre a súa historia, destacando o seu retablo barroco do século XVIII. Agradecementos a Juan e ao cura Párroco, Don Ignacio, por autorizar a visita.

A xornada continuou no museo etnográfico José Rocha, en Trabada, guiados por Manuel Anllo, técnico municipal de turismo. O museo expón unha parte dos fondos privados de José Rocha, recollidos ao longo da súa vida, para compoñer unha síntese moi interesante do que titulan moi atinadamente “a vida de antes”. Parabéns ao concello por esta iniciativa e pola calidade deste museo, que foi creado no edificio da antiga escola.

Logo de probar a enfariñada no Mesón Camiño Norte, a xornada de tarde comezou coa visita á fermosa igrexa de San Xiao de Sante, unha igrexa do século XVI moi ben conservada e luminosa, coas súas tres naves demarcadas por amplos arcos e un orixinal coro. Agradecemos á sacristá Marisa a súa acollida, e ao cura párroco D. José facilitarnos esta visita.

A xornada rematou en Vilafernando, visitando a Casa do Cura, que alberga a exposición e obradoiro da ceramista Lucía Catuxo, que amablemente nos ensinou o seu traballo propio e a variada colección de alfarería popular exposta neste edificio, maravillosamente adaptado á nova función e restaurado con exquisito respecto.

 

FOTOS: https://photos.app.goo.gl/DoJFPMGu4fafs4Fz8

Presentación do libro A INVENCIÓN DA GALLAECIA E A MINARÍA DO OURO

 

Este venres 24 de marzo tivo lugar no CENIMA de Foz a presentación do libro "A INVENCIÓN DA GALLAECIA E A MINARÍA DO OURO.Unha tese sobre as orixes de Galiza” do xeólogo vigués, especializado en xeo-arqueoloxía, Óscar Pazos Rodríguez.

Esta é a segunda edición revisada e ampliada da publicación, na que o autor ofrece unha visión de conxunto dos preto de mil xacementos mineiros galaico-romanos, cuxa explotación foi determinante na creación da Gallaecia, o único territorio administrativo do Imperio Romano que mantivo a súa continuidade ao longo da historia posterior.

Segundo Pazos, a forma de participación da poboación galaica na explotación mineira foi resultado dun pacto imposto por Roma e aceptado pola poboación local. A diferenza doutras partes do Imperio, non se utilizou traballo escravo, senón que os romanos ofreceron unha compensación aos traballadores. Sen dúbida, os resultados do ciclo mineiro galaico-romano foron altamente exitosos, tanto polo volume de ouro extraído como pola cantidade da actividade mineira no territorio. De feito, a minaría moderna non foi capaz de superar a eficiencia da minaría galaico-romana e segue os patróns establecidos pola mesma.

Dende Mariña Patrimonio queremos expresar o noso agradecemento ao Concello de Foz pola súa colaboración e ao autor Óscar Pazos por compartir connosco os resultados das súas investigacións.