A Asociación Mariña Patrimonio realizou este domingo a súa adiada visita a Betanzos, unha vila merecedora de atención como unha das cidades históricas de maior riqueza patrimonial de Galicia. Para esta visita contamos coa colaboración do servizo da empresa 77 Turismo de Betanzos e, en particular con José Ángel Paz Quintana, un dos seus guías, ao que queremos transmitir os nosos parabéns polo seu traballo.
A xornada comezou polo acceso ao casco antigo, outrora amurallado, atravesando a Porta da Vila e a Rúa do Castro ata a Praza da Constitución. Nela concéntrase un notable conxunto monumental: a Casa Núñez —antigo centro de comercio e hoxe sede do Centro de Exposicións e Arte Gráfica—, obra singular do arquitecto Rafael González Villar; a Casa do Concello; o Pazo de Lanzós e a igrexa gótica de Santiago, que coa súa ábsida envolve a Torre Municipal do Reloxo. Trátase dunha praza de gran encanto, situada no punto máis elevado da cidade medieval.
No espazo que ocupara o claustro do convento de San Francisco, atopamos outra das obras do arquitecto González Villar: as Escolas Municipais. Este edificio foi un encargo dos persoeiros máis relevantes de Betanzos, os irmáns García Naveira, comerciantes enriquecidos na Arxentina que se prodigaron no seu labor filantrópico con investimentos de enorme envergadura económica e social.
Moi preto das Escolas Municipais, retornando á Porta da Vila, puidemos apreciar a terceira das obras de González Villar: a casa do Pobo, outra iniciativa singular dos García Naveira, sempre estimulando a promoción das clases máis desfavorecidas.
Xa fóra da cidade antigamente amurallada, esténdese a fermosa praza dos Irmáns García Naveira, presidida pola Igrexa conventual de Santo Domingo. Neste espazo puidemos contemplar tamén varios elementos singulares: o Palco da Música, de estilo Art Decó, con características únicas pola súa construción metálica; o conxunto escultórico da fonte de Diana cazadora, fundida en París, e a estatua dos omnipresentes Irmáns García Naveira.
A obra social destes dous grandes é moi diversa e completa como puidemos ver a continuación achegándonos ás escolas Jesús García Naveira, que ademais se completaban cun imponente asilo de anciáns, hoxe desaparecido. Saíndo fóra da zona urbana, atopamos un edificio singular, moi representativo da sensibilidade social destes filántropos, o Lavadoiro das Cascas, construído para facilitar o durísimo traballo das lavandeiras de oficio, con espazo para facilitar o secado da roupa, sen descoidar a estética e a dignidade do edificio.
Finalmente, a obra máis espectacular dos García Naveira foi sen dúbida o Parque do Pasatempo, que ocupou a inmensa marisma desecada aos pés da cidade e constituiu o primeiro parque temático. Este parque “enciclopédico”, en palabras de Luis Seoane, foi deseñado e construído coa intención de traer aos betanceiros o saber da época de todo o mundo, xa que eles non tiñan a oportunidade de viaxar.Este inmenso legado perdeuse en boa parte e o que se conserva, hoxe moi deteriorado, está a ser restaurado pouco a pouco.
Volvemos de Betanzos coa impresión dun conxunto patrimonial excepcional, unha cidade fundamental na historia de Galicia que fai un esforzo de conservación meritorio, que animamos a continuar porque aínda hai moito que preservar, especialmente en canto ao legado inmenso dos irmáns García Naveira. O seu compromiso con Betanzos é merecedor do esforzo para dar a coñecer e valorizar a súa obra.
